អង្គការ សារព័ត៌មាន អន្តរជាតិ ប្រតិកម្ម នឹងការបាញ់សម្លាប់ អ្នកកាសែត ខ្មែរ
វ៉ាស៊ីនតោន— ក្រុមអង្គការ សារព័ត៌មាន
របស់ សហរដ្ឋ អាមេរិក(ស.រ.អ.) និងអង្គការ ធំៗ មួយចំនួនទៀត បានថ្លែង ថា,
ការបាញ់សម្លាប់ អ្នកសារព័ត៌មាន ខ្មែរម្នាក់ គឺ ជាការបង្ហាញ ថា,
កម្ពុជា មិនមាន សេរីភាព សារព័ត៌មាន,
ហើយ ក៏ជាការ រិតត្បិត សេរីភាព សារព័ត៌មាន ដែលមាន ការស៊ើបអង្កេត លើបញ្ហារស៊ើប មួយចំនួន ដូចជាបញ្ហា កាប់ឈើ ខុសច្បាប់ នេះដែរ។
លោក តាំង ទ្រី អាយុ ៤៨ឆ្នាំ ជាអ្នកកាសែត មិនជាប់ កិច្ចសន្យា និងជាសមាជិក សមាគម សារព័ត៌មាន ខ្មែរ អ្នកប្រជាធិបតេយ្យ ត្រូវ បានជនដៃដល់ មានគ្នា បីនាក់ បាញ់ ដោយកាំភ្លើង ខ្លី មួយគ្រាប់ ចំថ្ងាស កាលពីថ្ងៃអាទិត្យ បណ្តាល ឱ្យស្លាប់ ភ្លាមៗ នៅកន្លែង កើតហេតុ ដែលស្ថិតនៅ តំបន់ត្រពាំងត្រាច, ភូមិ ខ្សឹមក្រៅ, ឃុំ ខ្សឹម, ស្រុក ស្នួល, ខេត្ត ក្រចេះ។ ជនសង្ស័យ ទាំងបី ត្រូវ បានប៉ូលិស ផ្តល់អត្តសញ្ញាណ។ ក្នុងនោះ មានឈ្មោះ ឡា ណារ៉ុង អាយុ ៣២ឆ្នាំ ជាអតីត មន្ត្រី យោធា ខេត្ត មណ្ឌលគីរី, ខឹម ភក្តី អាយុ ២៧ឆ្នាំ ជាមន្ត្រី កងរាជអាវុធហត្ថ ក្នុងរាជធានី ភ្នំពេញ ផ្នែក អន្តរាគមន៍ ដែលជាម្ចាស់ កាំភ្លើងខ្លី, និងពិន ហ៊ាង អាយុ ៣១ឆ្នាំ ជាម្ចាស់រថយន្ត ដែលជិះ ធ្វើសកម្មភាព និងជាមន្ត្រី នគរបាល ខេត្ត រតនគីរី។
អ្នកស្រី ការីន កាលិកា (Karin Deutsch Karlekar) អ្នកស្រាវជ្រាវ ជាន់ខ្ពស់ និងជានាយិកា ផ្នែកចាត់ចែង ព័ត៌មាន នៃអង្គការ តាក់តែង គោលនយោបាយ របស់ ស.រ.អ. ហៅថា Freedom House បានអះអាង ថា, ការបាញ់សម្លាប់ អ្នកកាសែត ដែលស្រាវជ្រាវ អំពី ការកាប់ឈើ ខុសច្បាប់នេះ ជារឿងខកចិត្ត ខ្លាំងណាស់។
«ដូច្នេះ ជារឿងអភ័ព្វ។ នេះ ជាផ្នែកមួយ នៃគម្រូ ដែលខ្ញុំ អាចនិយាយបាន ថា, នេះ ជាកំណើន នៃការយារយី តម្រង់គោលដៅ លើអ្នកកាសែត ដែលព្យាយាម រាយការណ៍ អំពី ប្រធានបទនេះ ក្នុងប្រទេស កម្ពុជា។»
អ្នកស្រី បានថ្លែង ថា, ក្នុងប្រទេស ដែលប្រព័ន្ធ ផ្សព្វផ្សាយ ស្ទើរតែ ទាំងអស់ ស្ថិតក្រោម ការគ្រប់គ្រង របស់រដ្ឋ, គណបក្ស គ្រប់គ្រងប្រទេស, និងរដ្ឋាភិបាលនោះ, គេ គួរស៊ើបអង្កេត ឲ្យបាន ដិតដល់។
«ខ្ញុំ ចង់និយាយ ថា, វា ជារឿងវិជ្ជមាន ដែលថា អាជ្ញាធរ បានចាប់ខ្លួន ជនសង្ស័យ ភ្លាមៗ។ តែ យើង ចង់សូម លើកទឹកចិត្ត និងជំរុញ ឲ្យមាន ការស៊ើបអង្កេត ពេញលេញ ចំពោះ ការសម្លាប់នេះ, ហើយ ពិចារណា ផងដែរ ដោយមិនគ្រាន់តែ ចំពោះ អ្នកសម្លាប់ ប៉ុណ្ណោះទេ, គឺ ថែមទាំង អ្នកនៅ ពីក្រោយខ្នងដែរ, ព្រោះ មានករណី ជាច្រើន មិនមែន តែ នៅក្នុងប្រទេស កម្ពុជាទេ តែ ក្នុងពិភពលោក ដែល ថា, អ្នកកេះកៃ កាំភ្លើង ពិតៗ អាចត្រូវ គេ កាត់ទោស, តែ អ្នក បញ្ជា ជារឿយៗ តែងតែ រួចខ្លួន។»
អ្នកស្រី បានចាត់ទុក ថា, ការបាញ់សម្លាប់នេះគឺជាទំរង់នៃការចាប់ពិរុទ្ធដ៏អាក្រក់ ដោយអះអាងថា ការបាញ់សម្លាប់នេះកើតឡើងមិនគួរជារឿងភ្ញាក់ផ្អើលខ្លាំងពេកទេ ដោយសារការបាញ់សម្លាប់នេះធ្លាប់កើតឡើងចំពោះអ្នកកាសែតផ្នែក បរិស្ថានព្រៃឈើនេះគឺលោកហង្ស សេរីឧត្តម និងលោកឈុត វុទ្ធី សកម្មជនឆ្នើមការពារព្រៃឈើកាលពីឆ្នាំ២០១២ដែរ។
លោក ប៉ប ឌីតហ្ស (Bob Dietz) អ្នកសម្របសម្រួលកម្មវិធីកិច្ចការអាស៊ីនៃអង្គការសារព័ត៌មានមួយ ក្នុងប្រទេស អាមេរិក (Committee to Protect Journalists) បានអះអាង ថា លោកសង្កេតឃើញថា មានអ្នកកាសែតត្រូវគេសម្លាប់ ចាប់ដាក់គុក និងគំរាមកំហែងដោយសារការចុះយកព័ត៌មានអំពីការរុករករ៉ែនិងកាប់ បំផ្លាញព្រៃឈើខុសច្បាប់ ហើយរឿងនេះគ្រប់គ្នាទទួលស្គាល់ថា ចំណុចនេះប្រទេសកម្ពុជាគ្មានសេរីភាពសារព័ត៌មានប៉ុន្មានទេ ហើយថែមទាំងអាក្រក់ទៀតផង។
«សារព័ត៌មានសេរី ដែលរាយការណ៍អំពីការកាប់ឈើខុសច្បាប់ អាចបញ្ឈប់ការកាប់ឈើខុសច្បាប់ ឬអាចនាំអ្នកកាប់ឈើទាំងនោះមកកាត់ទោស ដាក់ពិន័យ ឬដាក់គុក ឬក៏យ៉ាងហោចណាស់ក៏បញ្ឈប់ការកាប់ឈើដែរ។ តែប្រសិនបើគេមិនអនុញ្ញាតឲ្យអ្នកកាសែតរាយការណ៍ទេ ពេលនោះការកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើនឹងបន្តកើតមាន ហើយរឿងនេះក៏វាកើតឡើងដូចគ្នាចំពោះសកម្មភាពខុសច្បាប់ដទៃទៀត ក្នុងប្រទេសកម្ពុជាដែរ។»
លោកប៉ប ឌីតហ្សបានជំរុញដល់អាជ្ញាធរឲ្យបញ្ចប់វប្បធម៌គ្មានទោសពៃរ៍ក្នុង ប្រទេសកម្ពុជា ហើយបានថ្កោលទោសការបាញ់សម្លាប់នេះ។
«ហើយអ្វីដែលហៅថា វប្បធម៌រួចទោសនោះ វាពិតជាមានទំហំធំធេងសម្រាប់អ្នកដែលចង់សម្លាប់អ្នកកាសែតដោយសារ របាយការណ៍របស់គេ។ មានឃាតករសម្លាប់អ្នកកាសែតតិចតួចណាស់ដែលត្រូវនាំយកមកកាត់ទោស ក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។»
អ្នកកាសែតយ៉ាងតិច១២នាក់ដែលត្រូវសម្លាប់តាំងពីទសវត្សរ៍១៩៩០មក តែមានជនដៃដល់តិចតួចណាស់ដែលត្រូវគេចាប់ខ្លួនមកផ្តន្ទាទោស ទោះជាមន្ត្រីអាជ្ញាធរបានអះអាងថា គ្មានសំណុំរឿងណាមួយត្រូវបានបិទការស៊ើបអង្កេតក៏ដោយ។
លោកធី គូម៉ា (T. Kumar) នាយកផ្នែកតស៊ូមតិនៃអង្គការសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិឈ្មោះ Amnesty International ប្រចាំការិយាល័យក្នុងរដ្ឋធានីវ៉ាស៊ីនតោន បានថ្លែងថា ជាអកុសល វប្បធម៌គ្មានទោសបានកើតឡើងជាច្រើនឆ្នាំហើយ ដោយសារមានអ្នកខ្លះគេចផុតពីការកាត់ទោសពាក់ព័ន្ធនឹងការកាប់ សម្លាប់ក្នុងរបបខ្មែរក្រហម។
«តែប្រទេសកម្ពុជាត្រូវដោះស្រាយដើម្បីផ្លាស់ប្តូរពីវប្បធម៌ រួចទោសដ៏សកម្មខ្លាំងក្លានេះទៅកាន់នីតិរដ្ឋ ដែលជាថ្មីម្តងទៀត សេរីភាពសារព័ត៌មានគឺពិតជារឿងសំខាន់បំផុតដើម្បីឲ្យនីតិរដ្ឋដំណើរ ការទៅមុខ។»
លោកបានចាត់ទុកថា ការសម្លាប់អ្នកកាសែតជាទង្វើគ្រោះថ្នាក់ ដោយលោកទទូចឲ្យរដ្ឋាភិបាលស៊ើបអង្កេត ហើយនឹងការពារអ្នកកាសែត។
«ប្រទេសណា ក៏ដោយ នៅពេល សារព័ត៌មាន មិនត្រូវ គេ អនុញ្ញាត ឲ្យរាយការណ៍ ដោយសេរី, ហើយ ពួកគេ ត្រូវ គេ បិទមាត់នោះ, រឿងនោះ មានន័យ ថា, វា ជារឿងអាក្រក់ សម្រាប់ អនាគត ប្រទេសនោះ, ហើយ ក្នុងរឿងនេះ គឺ កម្ពុជា។ បញ្ហា គឺ មិនមែន ជាការចង្អុល ទៅលើប្រទេស ណាទេ។ តែ យើង ទទូច ដល់រដ្ឋាភិបាល កម្ពុជា ឲ្យធានា និងការពារ អ្នកកាសែត។»
លោកថ្លែងថា ការសម្លាប់នេះគឺធ្វើឲ្យមានការចាប់ពិរុទ្ធដោយខ្លួនឯង ហើយបញ្ហាមួយចំនួនមិនត្រូវបានគេរាយការណ៍ សេរីភាពភាពផ្សេងទៀតត្រូវរិតត្បិត បញ្ហារបស់សារធារណជន ដែលជារឿងត្រូវផ្សព្វផ្សាយ ត្រូវរារាំងផងដែរ។
«ជាការណ៍ពិត រឿងនេះនឹងបញ្ជូនសារខុសឆ្គងមួយទៅកាន់អ្នកកាសែត ដែលថា ពួកគេមិនគួរផ្សព្វផ្សាយបញ្ហាជាក់លាក់មួយចំនួននោះទេ។»
ប្រទេសកម្ពុជាត្រូវគេចាត់បញ្ចូលថា ជាប្រទេសគ្មានសេរីភាពសារព័ត៌មានប៉ុន្មានឆ្នាំជាប់ៗគ្នា ដោយសារការសម្លាប់អ្នកកាសែតនិងសកម្មជន ឬការចាប់ដាក់គុកជាដើមនោះ។
លោក ប៊េនយ៉ាមីន អ៊ីស្មាអ៊ីល (Benjamin Ismail) នាយកការិយាល័យអាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិកនៃអង្គការអ្នកកាសែតគ្មានព្រំដែននៅ ក្នុងប្រទេសបារាំង បានថ្លែងថា ការសម្លាប់អ្នកកាសែតនេះគឺជារឿងព្រួយបារម្ភ។
«ការសម្លាប់នេះ ជានិន្នាការ បារម្ភមួយ, ហើយ វា ពិតជាបង្ហាញ ថា, បញ្ហាបរិស្ថាន និងការរត់ពន្ធ ឈើខុសច្បាប់ ក្នុងប្រទេស កម្ពុជា គឺ ជារឿងរស៊ើប នៅពេលនេះ ដែលរឿងនេះ ជារឿង ធ្វើឲ្យមាន វប្បធម៌ រួចទោស ចំពោះ អ្នកសម្លាប់ អ្នកកាសែត និងសកម្មជន ផងដែរ។»
លោកបានទទូចមិនឲ្យមានការរារាំងណាមួយក្នុងដំណើរការនីតិវិធីទេ ហើយលោកបញ្ជាក់ពីស្ថានការណ៍សេរីភាពសារព័ត៌មានក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ថា៖
«ជាក់ស្តែង ស្ថានការណ៍ ក្នុងប្រទេស កម្ពុជា គ្មានការ រីកចម្រើនទេ។ ករណីនេះ ពិតជាបាន រំឭកយើង អំពី ករណី សម្លាប់លោក ហង្ស សេរីឧត្តម ដែលជាអ្នក យកព័ត៌មាន ផ្នែកស៊ើបអង្កេត ផងដែរ ដែលត្រូវ គេ បាញ់សម្លាប់ ក្នុងពេល ចុះយក ព័ត៌មាន អំពី ការកាប់ឈើ ខុសច្បាប់ និងបញ្ហា បរិស្ថាននោះ។»
កញ្ញា ម៉ម កល្យាណនី អ្នកនិពន្ធភាពយន្តឯកសារអំពីបរិស្ថានតំបន់អារ៉ែង ដែលមានក្តីអាណិតអាសូរដល់ជនជាតិដើមភាគតិច «ជុង» (Chong) ក្នុងខេត្តកោះកុងបានថ្លែងថា នាងមានភាពក្តុកក្តួលខ្លាំងណាស់នៅពេលដែលអ្នកកាសែតការពារ បរិស្ថានម្នាក់ត្រូវគេបាញ់សម្លាប់ដោយសារការស្រាវជ្រាវរកការណ៍ពិត ដែលគេត្រូវការនោះ។
«ខ្ញុំ នៅពេល ដែលបានឮ ថា, គេ បានសម្លាប់ លោក តាំង ទ្រី, ខ្ញុំ មានការ សោកស្តាយ មែនទែន, ព្រោះ ខ្ញុំ មិនមែន ត្រឹមតែ គិត អំពី គាត់ទេ, តែ បានគិត ពីប្រទេស ជាតិយើង ទាំងអស់គ្នា, ហើយ បានគិត ពីលោក ឈុត វុទ្ធីដែរ, ហើយ គិត ពីទាំងអស់គ្នា ដែលបានធ្វើ បាតុកម្ម ទៅជួយ បរិស្ថាន នៅក្នុងស្រុកខ្មែរយើង។ ហើយ ខ្ញុំ បានគិត ពីប្រជាជន ក្នុងតំបន់ អារ៉ែងដែរ។ កន្លែងខ្ញុំ បានទៅថត។»
កញ្ញាបានសួរថា តើកម្ពុជាគួរតែគិតពីលុយ ពីអំណាច និងពីទ្រព្យសម្បត្តិតែ ប៉ុណ្ណឹងឬក៏គិតអំពីសេចក្តីស្រឡាញ់ សេចក្តីមេត្តាចំពោះជនរួមជាតិ និង ជីវភាពរស់នៅក្នុងសន្តិភាព និងសុខដុមរមនាជាមួយនឹងធម្មជាតិ?
នាងបានបន្តថា នៅពេលសួរសំណួរទៅកាន់ជនរងគ្រោះដោយសារដីធ្លីនៅអារ៉ែងដែលគេផ្តល់ អាជ្ញាបណ្ណទៅដល់ក្រុមហ៊ុនចិនដើម្បីធ្វើវារីអគ្គិសនីនោះ ពួកគេបាននិយាយថា ពួកគេមិនចង់បានអ្វីក្រៅពីធម្មជាតិ ដីធ្លី ព្រៃព្រឹក្សា បរិស្ថាននោះឡើយ។
«អញ្ចឹង គាត់ អត់ចង់បាន លុយ។ គាត់ ចង់បាន ដី។ គាត់ ចង់បាន ធម្មជាតិ របស់គាត់។ ហើយ ខ្ញុំ គិតថា, ប្រជាជន ទាំងអស់គ្នា នៅក្នុងស្រុកខ្មែរ, យើង មានគំនិត អញ្ចឹងដែរ, មានគំនិត ថា, ធម្មជាតិ សំខាន់ ជាងអ្វីៗ ទាំងអស់។»
ប្រទេសកម្ពុជាត្រូវអង្គការអ្នកកាសែតគ្មានព្រំដែនដាក់ចំណាត់ ថ្នាក់ទី១៤៤ ក្នុងចំណោម១៨០ប្រទេសនៃសេរីភាពសារព័ត៌មានពិភពលោកក្នុងឆ្នាំ២០១៤។ ហើយ ត្រូវ អង្គការ Freedom House របស់ ស.រ.អ.បានចាត់បញ្ចូលទៅក្នុងប្រទេសដែលគ្មានសេរីភាពសារ ព័ត៌មាន៕
លោក តាំង ទ្រី អាយុ ៤៨ឆ្នាំ ជាអ្នកកាសែត មិនជាប់ កិច្ចសន្យា និងជាសមាជិក សមាគម សារព័ត៌មាន ខ្មែរ អ្នកប្រជាធិបតេយ្យ ត្រូវ បានជនដៃដល់ មានគ្នា បីនាក់ បាញ់ ដោយកាំភ្លើង ខ្លី មួយគ្រាប់ ចំថ្ងាស កាលពីថ្ងៃអាទិត្យ បណ្តាល ឱ្យស្លាប់ ភ្លាមៗ នៅកន្លែង កើតហេតុ ដែលស្ថិតនៅ តំបន់ត្រពាំងត្រាច, ភូមិ ខ្សឹមក្រៅ, ឃុំ ខ្សឹម, ស្រុក ស្នួល, ខេត្ត ក្រចេះ។ ជនសង្ស័យ ទាំងបី ត្រូវ បានប៉ូលិស ផ្តល់អត្តសញ្ញាណ។ ក្នុងនោះ មានឈ្មោះ ឡា ណារ៉ុង អាយុ ៣២ឆ្នាំ ជាអតីត មន្ត្រី យោធា ខេត្ត មណ្ឌលគីរី, ខឹម ភក្តី អាយុ ២៧ឆ្នាំ ជាមន្ត្រី កងរាជអាវុធហត្ថ ក្នុងរាជធានី ភ្នំពេញ ផ្នែក អន្តរាគមន៍ ដែលជាម្ចាស់ កាំភ្លើងខ្លី, និងពិន ហ៊ាង អាយុ ៣១ឆ្នាំ ជាម្ចាស់រថយន្ត ដែលជិះ ធ្វើសកម្មភាព និងជាមន្ត្រី នគរបាល ខេត្ត រតនគីរី។
អ្នកស្រី ការីន កាលិកា (Karin Deutsch Karlekar) អ្នកស្រាវជ្រាវ ជាន់ខ្ពស់ និងជានាយិកា ផ្នែកចាត់ចែង ព័ត៌មាន នៃអង្គការ តាក់តែង គោលនយោបាយ របស់ ស.រ.អ. ហៅថា Freedom House បានអះអាង ថា, ការបាញ់សម្លាប់ អ្នកកាសែត ដែលស្រាវជ្រាវ អំពី ការកាប់ឈើ ខុសច្បាប់នេះ ជារឿងខកចិត្ត ខ្លាំងណាស់។
«ដូច្នេះ ជារឿងអភ័ព្វ។ នេះ ជាផ្នែកមួយ នៃគម្រូ ដែលខ្ញុំ អាចនិយាយបាន ថា, នេះ ជាកំណើន នៃការយារយី តម្រង់គោលដៅ លើអ្នកកាសែត ដែលព្យាយាម រាយការណ៍ អំពី ប្រធានបទនេះ ក្នុងប្រទេស កម្ពុជា។»
អ្នកស្រី បានថ្លែង ថា, ក្នុងប្រទេស ដែលប្រព័ន្ធ ផ្សព្វផ្សាយ ស្ទើរតែ ទាំងអស់ ស្ថិតក្រោម ការគ្រប់គ្រង របស់រដ្ឋ, គណបក្ស គ្រប់គ្រងប្រទេស, និងរដ្ឋាភិបាលនោះ, គេ គួរស៊ើបអង្កេត ឲ្យបាន ដិតដល់។
«ខ្ញុំ ចង់និយាយ ថា, វា ជារឿងវិជ្ជមាន ដែលថា អាជ្ញាធរ បានចាប់ខ្លួន ជនសង្ស័យ ភ្លាមៗ។ តែ យើង ចង់សូម លើកទឹកចិត្ត និងជំរុញ ឲ្យមាន ការស៊ើបអង្កេត ពេញលេញ ចំពោះ ការសម្លាប់នេះ, ហើយ ពិចារណា ផងដែរ ដោយមិនគ្រាន់តែ ចំពោះ អ្នកសម្លាប់ ប៉ុណ្ណោះទេ, គឺ ថែមទាំង អ្នកនៅ ពីក្រោយខ្នងដែរ, ព្រោះ មានករណី ជាច្រើន មិនមែន តែ នៅក្នុងប្រទេស កម្ពុជាទេ តែ ក្នុងពិភពលោក ដែល ថា, អ្នកកេះកៃ កាំភ្លើង ពិតៗ អាចត្រូវ គេ កាត់ទោស, តែ អ្នក បញ្ជា ជារឿយៗ តែងតែ រួចខ្លួន។»
អ្នកស្រី បានចាត់ទុក ថា, ការបាញ់សម្លាប់នេះគឺជាទំរង់នៃការចាប់ពិរុទ្ធដ៏អាក្រក់ ដោយអះអាងថា ការបាញ់សម្លាប់នេះកើតឡើងមិនគួរជារឿងភ្ញាក់ផ្អើលខ្លាំងពេកទេ ដោយសារការបាញ់សម្លាប់នេះធ្លាប់កើតឡើងចំពោះអ្នកកាសែតផ្នែក បរិស្ថានព្រៃឈើនេះគឺលោកហង្ស សេរីឧត្តម និងលោកឈុត វុទ្ធី សកម្មជនឆ្នើមការពារព្រៃឈើកាលពីឆ្នាំ២០១២ដែរ។
លោក ប៉ប ឌីតហ្ស (Bob Dietz) អ្នកសម្របសម្រួលកម្មវិធីកិច្ចការអាស៊ីនៃអង្គការសារព័ត៌មានមួយ ក្នុងប្រទេស អាមេរិក (Committee to Protect Journalists) បានអះអាង ថា លោកសង្កេតឃើញថា មានអ្នកកាសែតត្រូវគេសម្លាប់ ចាប់ដាក់គុក និងគំរាមកំហែងដោយសារការចុះយកព័ត៌មានអំពីការរុករករ៉ែនិងកាប់ បំផ្លាញព្រៃឈើខុសច្បាប់ ហើយរឿងនេះគ្រប់គ្នាទទួលស្គាល់ថា ចំណុចនេះប្រទេសកម្ពុជាគ្មានសេរីភាពសារព័ត៌មានប៉ុន្មានទេ ហើយថែមទាំងអាក្រក់ទៀតផង។
«សារព័ត៌មានសេរី ដែលរាយការណ៍អំពីការកាប់ឈើខុសច្បាប់ អាចបញ្ឈប់ការកាប់ឈើខុសច្បាប់ ឬអាចនាំអ្នកកាប់ឈើទាំងនោះមកកាត់ទោស ដាក់ពិន័យ ឬដាក់គុក ឬក៏យ៉ាងហោចណាស់ក៏បញ្ឈប់ការកាប់ឈើដែរ។ តែប្រសិនបើគេមិនអនុញ្ញាតឲ្យអ្នកកាសែតរាយការណ៍ទេ ពេលនោះការកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើនឹងបន្តកើតមាន ហើយរឿងនេះក៏វាកើតឡើងដូចគ្នាចំពោះសកម្មភាពខុសច្បាប់ដទៃទៀត ក្នុងប្រទេសកម្ពុជាដែរ។»
លោកប៉ប ឌីតហ្សបានជំរុញដល់អាជ្ញាធរឲ្យបញ្ចប់វប្បធម៌គ្មានទោសពៃរ៍ក្នុង ប្រទេសកម្ពុជា ហើយបានថ្កោលទោសការបាញ់សម្លាប់នេះ។
«ហើយអ្វីដែលហៅថា វប្បធម៌រួចទោសនោះ វាពិតជាមានទំហំធំធេងសម្រាប់អ្នកដែលចង់សម្លាប់អ្នកកាសែតដោយសារ របាយការណ៍របស់គេ។ មានឃាតករសម្លាប់អ្នកកាសែតតិចតួចណាស់ដែលត្រូវនាំយកមកកាត់ទោស ក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។»
អ្នកកាសែតយ៉ាងតិច១២នាក់ដែលត្រូវសម្លាប់តាំងពីទសវត្សរ៍១៩៩០មក តែមានជនដៃដល់តិចតួចណាស់ដែលត្រូវគេចាប់ខ្លួនមកផ្តន្ទាទោស ទោះជាមន្ត្រីអាជ្ញាធរបានអះអាងថា គ្មានសំណុំរឿងណាមួយត្រូវបានបិទការស៊ើបអង្កេតក៏ដោយ។
លោកធី គូម៉ា (T. Kumar) នាយកផ្នែកតស៊ូមតិនៃអង្គការសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិឈ្មោះ Amnesty International ប្រចាំការិយាល័យក្នុងរដ្ឋធានីវ៉ាស៊ីនតោន បានថ្លែងថា ជាអកុសល វប្បធម៌គ្មានទោសបានកើតឡើងជាច្រើនឆ្នាំហើយ ដោយសារមានអ្នកខ្លះគេចផុតពីការកាត់ទោសពាក់ព័ន្ធនឹងការកាប់ សម្លាប់ក្នុងរបបខ្មែរក្រហម។
«តែប្រទេសកម្ពុជាត្រូវដោះស្រាយដើម្បីផ្លាស់ប្តូរពីវប្បធម៌ រួចទោសដ៏សកម្មខ្លាំងក្លានេះទៅកាន់នីតិរដ្ឋ ដែលជាថ្មីម្តងទៀត សេរីភាពសារព័ត៌មានគឺពិតជារឿងសំខាន់បំផុតដើម្បីឲ្យនីតិរដ្ឋដំណើរ ការទៅមុខ។»
លោកបានចាត់ទុកថា ការសម្លាប់អ្នកកាសែតជាទង្វើគ្រោះថ្នាក់ ដោយលោកទទូចឲ្យរដ្ឋាភិបាលស៊ើបអង្កេត ហើយនឹងការពារអ្នកកាសែត។
«ប្រទេសណា ក៏ដោយ នៅពេល សារព័ត៌មាន មិនត្រូវ គេ អនុញ្ញាត ឲ្យរាយការណ៍ ដោយសេរី, ហើយ ពួកគេ ត្រូវ គេ បិទមាត់នោះ, រឿងនោះ មានន័យ ថា, វា ជារឿងអាក្រក់ សម្រាប់ អនាគត ប្រទេសនោះ, ហើយ ក្នុងរឿងនេះ គឺ កម្ពុជា។ បញ្ហា គឺ មិនមែន ជាការចង្អុល ទៅលើប្រទេស ណាទេ។ តែ យើង ទទូច ដល់រដ្ឋាភិបាល កម្ពុជា ឲ្យធានា និងការពារ អ្នកកាសែត។»
លោកថ្លែងថា ការសម្លាប់នេះគឺធ្វើឲ្យមានការចាប់ពិរុទ្ធដោយខ្លួនឯង ហើយបញ្ហាមួយចំនួនមិនត្រូវបានគេរាយការណ៍ សេរីភាពភាពផ្សេងទៀតត្រូវរិតត្បិត បញ្ហារបស់សារធារណជន ដែលជារឿងត្រូវផ្សព្វផ្សាយ ត្រូវរារាំងផងដែរ។
«ជាការណ៍ពិត រឿងនេះនឹងបញ្ជូនសារខុសឆ្គងមួយទៅកាន់អ្នកកាសែត ដែលថា ពួកគេមិនគួរផ្សព្វផ្សាយបញ្ហាជាក់លាក់មួយចំនួននោះទេ។»
ប្រទេសកម្ពុជាត្រូវគេចាត់បញ្ចូលថា ជាប្រទេសគ្មានសេរីភាពសារព័ត៌មានប៉ុន្មានឆ្នាំជាប់ៗគ្នា ដោយសារការសម្លាប់អ្នកកាសែតនិងសកម្មជន ឬការចាប់ដាក់គុកជាដើមនោះ។
លោក ប៊េនយ៉ាមីន អ៊ីស្មាអ៊ីល (Benjamin Ismail) នាយកការិយាល័យអាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិកនៃអង្គការអ្នកកាសែតគ្មានព្រំដែននៅ ក្នុងប្រទេសបារាំង បានថ្លែងថា ការសម្លាប់អ្នកកាសែតនេះគឺជារឿងព្រួយបារម្ភ។
«ការសម្លាប់នេះ ជានិន្នាការ បារម្ភមួយ, ហើយ វា ពិតជាបង្ហាញ ថា, បញ្ហាបរិស្ថាន និងការរត់ពន្ធ ឈើខុសច្បាប់ ក្នុងប្រទេស កម្ពុជា គឺ ជារឿងរស៊ើប នៅពេលនេះ ដែលរឿងនេះ ជារឿង ធ្វើឲ្យមាន វប្បធម៌ រួចទោស ចំពោះ អ្នកសម្លាប់ អ្នកកាសែត និងសកម្មជន ផងដែរ។»
លោកបានទទូចមិនឲ្យមានការរារាំងណាមួយក្នុងដំណើរការនីតិវិធីទេ ហើយលោកបញ្ជាក់ពីស្ថានការណ៍សេរីភាពសារព័ត៌មានក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ថា៖
«ជាក់ស្តែង ស្ថានការណ៍ ក្នុងប្រទេស កម្ពុជា គ្មានការ រីកចម្រើនទេ។ ករណីនេះ ពិតជាបាន រំឭកយើង អំពី ករណី សម្លាប់លោក ហង្ស សេរីឧត្តម ដែលជាអ្នក យកព័ត៌មាន ផ្នែកស៊ើបអង្កេត ផងដែរ ដែលត្រូវ គេ បាញ់សម្លាប់ ក្នុងពេល ចុះយក ព័ត៌មាន អំពី ការកាប់ឈើ ខុសច្បាប់ និងបញ្ហា បរិស្ថាននោះ។»
កញ្ញា ម៉ម កល្យាណនី អ្នកនិពន្ធភាពយន្តឯកសារអំពីបរិស្ថានតំបន់អារ៉ែង ដែលមានក្តីអាណិតអាសូរដល់ជនជាតិដើមភាគតិច «ជុង» (Chong) ក្នុងខេត្តកោះកុងបានថ្លែងថា នាងមានភាពក្តុកក្តួលខ្លាំងណាស់នៅពេលដែលអ្នកកាសែតការពារ បរិស្ថានម្នាក់ត្រូវគេបាញ់សម្លាប់ដោយសារការស្រាវជ្រាវរកការណ៍ពិត ដែលគេត្រូវការនោះ។
«ខ្ញុំ នៅពេល ដែលបានឮ ថា, គេ បានសម្លាប់ លោក តាំង ទ្រី, ខ្ញុំ មានការ សោកស្តាយ មែនទែន, ព្រោះ ខ្ញុំ មិនមែន ត្រឹមតែ គិត អំពី គាត់ទេ, តែ បានគិត ពីប្រទេស ជាតិយើង ទាំងអស់គ្នា, ហើយ បានគិត ពីលោក ឈុត វុទ្ធីដែរ, ហើយ គិត ពីទាំងអស់គ្នា ដែលបានធ្វើ បាតុកម្ម ទៅជួយ បរិស្ថាន នៅក្នុងស្រុកខ្មែរយើង។ ហើយ ខ្ញុំ បានគិត ពីប្រជាជន ក្នុងតំបន់ អារ៉ែងដែរ។ កន្លែងខ្ញុំ បានទៅថត។»
កញ្ញាបានសួរថា តើកម្ពុជាគួរតែគិតពីលុយ ពីអំណាច និងពីទ្រព្យសម្បត្តិតែ ប៉ុណ្ណឹងឬក៏គិតអំពីសេចក្តីស្រឡាញ់ សេចក្តីមេត្តាចំពោះជនរួមជាតិ និង ជីវភាពរស់នៅក្នុងសន្តិភាព និងសុខដុមរមនាជាមួយនឹងធម្មជាតិ?
នាងបានបន្តថា នៅពេលសួរសំណួរទៅកាន់ជនរងគ្រោះដោយសារដីធ្លីនៅអារ៉ែងដែលគេផ្តល់ អាជ្ញាបណ្ណទៅដល់ក្រុមហ៊ុនចិនដើម្បីធ្វើវារីអគ្គិសនីនោះ ពួកគេបាននិយាយថា ពួកគេមិនចង់បានអ្វីក្រៅពីធម្មជាតិ ដីធ្លី ព្រៃព្រឹក្សា បរិស្ថាននោះឡើយ។
«អញ្ចឹង គាត់ អត់ចង់បាន លុយ។ គាត់ ចង់បាន ដី។ គាត់ ចង់បាន ធម្មជាតិ របស់គាត់។ ហើយ ខ្ញុំ គិតថា, ប្រជាជន ទាំងអស់គ្នា នៅក្នុងស្រុកខ្មែរ, យើង មានគំនិត អញ្ចឹងដែរ, មានគំនិត ថា, ធម្មជាតិ សំខាន់ ជាងអ្វីៗ ទាំងអស់។»
ប្រទេសកម្ពុជាត្រូវអង្គការអ្នកកាសែតគ្មានព្រំដែនដាក់ចំណាត់ ថ្នាក់ទី១៤៤ ក្នុងចំណោម១៨០ប្រទេសនៃសេរីភាពសារព័ត៌មានពិភពលោកក្នុងឆ្នាំ២០១៤។ ហើយ ត្រូវ អង្គការ Freedom House របស់ ស.រ.អ.បានចាត់បញ្ចូលទៅក្នុងប្រទេសដែលគ្មានសេរីភាពសារ ព័ត៌មាន៕
No comments:
Post a Comment