 |
| ពលរដ្ឋបោះឆ្នោតជ្រើសរើសក្រុមប្រឹក្សាឃុំ-សង្កាត់ នាមណ្ឌលបោះឆ្នោតមួយ ក្នុងក្រុងតាខ្មៅ ខេត្តកណ្ដាល កាលពីព្រឹកថ្ងៃទី៤ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៧។ RFA/Rann Samnang |
HRW៖ ការបោះឆ្នោត ឃុំ-សង្កាត់ ឆ្នាំ២០១៧ មិនបាន ធ្វើឡើង ដោយសេរី និងយុត្តិធម៌
RFA / វិទ្យុ អាស៊ី សេរី | ១៤ មិថុនា ២០១៧
ស្ដាប់ ឬ ទាញយកសំឡេង
អង្គការ ឃ្លាំមើល សិទ្ធិមនុស្ស អន្តរជាតិ យូមែន រ៉ៃត៍ វ៉ច្ឆ (Human Rights Watch) អះអាង ថា, ការបោះឆ្នោត ឃុំ-សង្កាត់ កាលពីថ្ងៃ ទី៤ ខែមិថុនា គឺ ធ្វើឡើង ទាំងក្នុង បរិយាកាស គំរាមកំហែង ទៅដល់ សិទ្ធិ បញ្ចេញមតិ និងការចូលរួម ក្នុងនយោបាយ ដែលអាច ចាត់ទុក ការបោះឆ្នោត នេះ ថា គឺ មិនបាន ធ្វើឡើង ដោយសេរី និងយុត្តិធម៌ ឡើយ។
នាយកប្រចាំ តំបន់ អាស៊ី នៃអង្គការ ឃ្លាំមើល សិទ្ធិមនុស្ស អន្តរជាតិ យូមែន រ៉ៃត៍ រ៉ច្ឆ លោក ប្រ៊ែដ អាដាម (Brad Adams) បញ្ជាក់នៅថ្ងៃទី១៣ មិថុនា ថា ការថ្លែងជាសាធារណៈរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ដើម្បីកម្ចាត់មនុស្ស ១០០នាក់ ឬ ២០០នាក់ ប្រសិនបើបក្សកាន់កំណាចរបស់លោកចាញ់ការបោះឆ្នោតនោះ គឺបង្កឱ្យមានបរិយាកាសគំរាមកំហែង និងភាពភ័យខ្លាចទៅដល់អ្នកសារព័ត៌មាន សកម្មជននយោបាយ និងពលរដ្ឋ។
យូមែន រ៉ៃត៍ វ៉ច្ឆ បញ្ជាក់ថា ការបោះឆ្នោតកាលពីថ្ងៃទី៤ ខែមិថុនា ធ្វើឡើងស្របពេលសមាជិក និងសកម្មជនគណបក្សប្រឆាំងដែលមានសមាជិកព្រឹទ្ធសភា រដ្ឋសភា និងសមាជិក គ.ជ.ប ផង ត្រូវបានបំបិទសិទ្ធិ បន្ទាប់ពីពួកគេត្រូវចោទប្រកាន់ក្រោមហេតុផលនយោបាយ ដោយសារតុលាការគ្រប់គ្រងដោយគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា និងមានមនុស្សជាច្រើនទៀត កំពុងរងការគំរាមកំហែងពីបទចោទប្រកាន់ដូចគ្នានេះ រីឯមេដឹកនាំគណបក្សប្រឆាំងលោក សម រង្ស៊ី នៅតែនិរទេសខ្លួនឱ្យនៅក្រៅប្រទេស។
លោក ប្រ៊ែដ អាដាម បានថ្លែងយ៉ាងដូច្នោះថា៖ «វាមិនមែនជាការបោះឆ្នោតតាមបែបប្រជាធិបតេយ្យឡើយ ប្រសិនគណបក្សកាន់អំណាចគ្រប់គ្រងស្ថាប័នដែលពាក់ព័ន្ធនឹងការបោះឆ្នោតទាំងអស់ ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយស្ថិតក្រោមគ្រប់គ្រងដោយគណបក្សកាន់អំណាច ហើយសមាជិកគណបក្សប្រឆាំងជាច្រើន ត្រូវប្រឈមនឹងការគំរាមកំហែងដល់អាយុជីវិតពីសំណាក់លោក ហ៊ុន សែន។ ដូច្នោះ វាគ្មានស្តង់ដារទាល់តែសោះ ដែលអាចមានន័យថា ការបោះឆ្នោតនោះ ធ្វើឡើងដោយសេរីត្រឹមត្រូវ និងយុត្តិធម៌ បើបញ្ហាទាំងអស់នេះបានកើតមាន។»
បើទោះជាការបោះឆ្នោតនេះ ធ្វើឡើងដោយសន្តិវិធីយ៉ាងណាក្ដី យូមែន រ៉ៃត៍ វ៉ច្ឆ រកឃើញថា គណបក្សប្រឆាំងពុំមានសិទ្ធិស្មើគណបក្សកាន់អំណាចក្នុងការប្រើប្រាស់ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ ហើយប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយភាគច្រើនទៀតលំអៀងទៅរកគណបក្សកាន់អំណាច ព្រមទាំងការខ្វះខាតយន្តការដោះស្រាយជម្លោះដោយអព្យាក្រឹត និងឯករាជ្យ។
ដោយឡែកការគំរាមកំហែង និងការបំភិតបំភ័យពីសំណាក់អាជ្ញាធររដ្ឋាភិបាលមកលើគណបក្ស និងអ្នកគាំទ្រប្រឆាំង បានកើតមានជាហូរហែ។ លោក ប្រ៊ែដ អាដាម បានលើកជាឧទាហរណ៍ជាក់ស្ដែងដូចករណីឧត្ដមសេនីយ៍ផ្កាយបួន លោក ខៀវ សុភ័គ មន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃ បានទទួលស្គាល់ថា ការគំរាមកំហែងមុនការបោះឆ្នោតមកលើក្រុមអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលខាងសិទ្ធិមនុស្ស និងសមាជិកសង្គមស៊ីវិលដទៃទៀត គឺជាផ្នែកនៃគម្រោងដ៏ច្បាស់លាស់មួយដើម្បីបំភិតបំភ័យក្រុមសង្គមស៊ីវិលទាំងនេះក្នុងការងារតាមដានការបោះឆ្នោត។
ជាមួយគ្នានេះ យូមែន រ៉ៃត៍ វ៉ច្ឆ បញ្ជាក់ថា មន្ត្រីកងទ័ព និងមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់គណបក្សកាន់អំណាច បានក្រើនរំលឹកជារឿយៗពីសារសង្គ្រាម ប្រសិនបក្សកាន់អំណាចចាញ់ឆ្នោត។ សមាជិកគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ដែលជាអគ្គបញ្ជាការកងទ័ព និងប៉ូលិសផង ថែមទាំងបានចេញធ្វើយុទ្ធនាការឃោសនាឱ្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា យ៉ាងបើកទូលាយ។
អង្គការតម្លាភាពអន្តរជាតិ (Transparency International) ដែលមានអ្នកសង្កេតការណ៍ប្រហែល ១ពាន់នាក់ បានរាយការណ៍ថា ទីតាំងការិយាល័យបោះឆ្នោតចំនួន ២៥ភាគរយនៃមានបុគ្គលិកដែលពុំមានសមត្ថកិច្ចខាងការងារបោះឆ្នោត ឃើញមានវត្តមាននៅក្បែរទីតាំងបោះឆ្នោតទាំងនោះ ហើយអ្នកទាំងនោះ គឺមន្ត្រីប៉ូលិស និងមេភូមិតែងតាំងដោយរដ្ឋាភិបាល ហើយពួកគេសុទ្ធសឹងតែជាអ្នកគាំទ្រគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា។
សាក្សីជាច្រើននៅឯទីតាំងបោះឆ្នោតមួយចំនួននៅភ្នំពេញវិញ ក៏បានរាយការណ៍ប្រាប់ យូមែន រ៉ៃត៍ វ៉ច្ឆ ដែរថា មានទាហានចេញពីអង្គភាពឆត្រយោង កងពល ៩១១ និង ៧០ បានឈរតម្រង់ជួរគ្នានៅតាមការិយាល័យបោះឆ្នោត ដែលត្រួតត្រាដោយប្រធានអង្គភាពរបស់ពួកគេ ហើយទាហានទាំងនោះភាគច្រើន គឺស្ថិតក្នុងឯកសណ្ឋានជាយោធាទៅទៀត។
ការរំលោភច្បាប់ស្ដីពីយុទ្ធនាការឃោសនាបោះឆ្នោតវិញ គណបក្សនយោបាយបានធ្វើការប្រកួតប្រជែងគ្នា ដោយមិនមានសិទ្ធិស្មើគ្នាក្នុងការប្រើប្រាស់វិទ្យុ និងទូរទស្សន៍ ដែលជាប្រភពដ៏សំខាន់បំផុតសម្រាប់ប្រជាជនកម្ពុជា ដើម្បីទទួលបានព័ត៌មាន។ គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា មានប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយផ្ដាច់មុខ ដែលធ្វើឱ្យមានភាពអយុត្តិធម៌ខ្លាំងបំផុតសម្រាប់គណបក្សនយោបាយដទៃទៀត និងមានការកំណត់ដើម្បីទទួលបានព័ត៌មានសម្រាប់ម្ចាស់ឆ្នោត ដែលពឹងផ្អែកទាំងស្រុងទៅលើសារព័ត៌មានចេញពីទូរទស្សន៍ និងវិទ្យុ។ ទូរទស្សន៍ជាតិកម្ពុជា ដែលគ្រប់គ្រងដោយរដ្ឋ និងស្ថានីយឯកជនជាច្រើនទៀត បាននាំគ្នាធ្វើការផ្សព្វផ្សាយគាំទ្រគណបក្សកាន់អំណាច និងបានធ្វើការរិះគន់ ឬធ្វើព្រងើយកន្តើយចំពោះគណបក្សប្រឆាំង។
ចំពោះដំណើរបោះឆ្នោតវិញ អង្គការ យូមែន រ៉ៃត៍ វ៉ច្ឆ អះអាងថា បើទោះបីជាធ្លាប់ទទួលរងការចោទប្រកាន់កាលពីឆ្នាំ២០១៣ មកលើស្ថាប័ន គ.ជ.ប ជុំវិញការបោះពុម្ពសន្លឹកឆ្នោតលើសពីតម្រូវការចាំបាច់ និងការទិញទឹកថ្នាំខ្មៅជ្រលក់ដៃអាចលុបលាងជ្រះវិញយ៉ាងណាក្ដី ក៏ គ.ជ.ប នៅឆ្នាំ២០១៧ នេះ នៅតែបោះពុម្ពសន្លឹកឆ្នោតបម្រុងរហូត ១,៥លានសន្លឹក ច្រើនជាងតួលេខអ្នកចុះឈ្មោះបោះឆ្នោតសរុប និងបានទឹកថ្នាំខ្មៅជ្រលក់ដៃដូចគ្នាកាលពីឆ្នាំ២០១៣ ដែល យូមែន រ៉ៃត៍ វ៉ច្ឆ បញ្ជាក់ថា គឺធ្វើឱ្យមានបញ្ហាមិនប្រក្រតីកើតឡើងជាបន្តទៀត។
ទោះជានៅឆ្នាំ២០១៧ មានប្រជាជនកម្ពុជា ច្រើន បានទៅចុះឈ្មោះ និងចូលរួមបោះឆ្នោតនៅក្នុងការបោះឆ្នោតឃុំ-សង្កាត់ក្ដី យូមែន រ៉ៃត៍ វ៉ច្ឆ បានរិះគន់ទៅដល់នីតិវិធីចុះឈ្មោះរបស់ គ.ជ.ប ដែលមិនអាចឱ្យពលករចំណាកស្រុកច្រើនបំផុតនៅប្រទេសថៃ និងម៉ាឡេស៊ី ចុះឈ្មោះបោះឆ្នោតបាន ជាពិសេសការមិនផ្ដល់ថ្ងៃឈប់សម្រាកសម្រាប់កម្មករក្នុងវិស័យកាត់ដេរ បានទៅបោះឆ្នោតរហូតធ្វើឲ្យកម្មករទាំងនេះ ត្រូវបង្ខំចិត្តជ្រើសរើសរវាងការរកប្រាក់កម្រៃ និងការចេញទៅបោះឆ្នោត។ ទោះជាមានភាពមិនប្រក្រតីកើតឡើងច្រើនយ៉ាងនេះក្ដី យូមែន រ៉ៃត៍ វ៉ច្ឆ បញ្ជាក់ថា លទ្ធផលបណ្ដោះអាសន្ននៃការបោះឆ្នោតគណបក្សកាន់អំណាចបាត់បង់សំឡេងដ៏ច្រើនសម្បើមទៅគណបក្សប្រឆាំង បើប្រៀបធៀបទៅនឹងការបោះឆ្នោតនៅឆ្នាំ២០១២។
ពាក់ព័ន្ធនឹងការលើកឡើងពីអង្គការ យូមែន រ៉ៃត៍ វ៉ច្ឆ នៅពេលនេះ អាស៊ីសេរី មិនអាចសុំការបកស្រាយពីមន្ត្រីនាំពាក្យរបស់គណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោតលោក ហង្ស ពុទ្ធា បានទេ នៅថ្ងៃទី១៣ មិថុនា ដោយសារទូរស័ព្ទចូលតែគ្មានអ្នកទទួល។ ប៉ុន្តែមន្ត្រីនាំពាក្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា លោក សុខ ឥសាន ឆ្លើយតបថា ការបោះឆ្នោតឆ្នាំ២០១៧ ត្រូវពិភពលោកទទួលស្គាល់ថា ធ្វើឡើងដោយសេរី និងយុត្តិធម៌ ប៉ុន្តែលោកថា មានតែលោក ប្រ៊ែដ អាដាម ម្នាក់គត់ ដែលយល់ឃើញខុសគេបែបនេះ៖ «បើលោក ប្រ៊ែដ អាដាម លើកឡើងអ៊ីចឹងមែន មានន័យថា កាត់ឆ្កួតតែម្នាក់នៅក្នុងលោក។»
ទោះជាយ៉ាងនេះក្ដី អង្គការ យូមែន រ៉ៃត៍ វ៉ច្ឆ បញ្ជាក់ថា ក្នុងនាមប្រទេសកម្ពុជា គឺជារដ្ឋភាគីនៃអនុសញ្ញាស្ដីពីសិទ្ធិនយោបាយ និងពលរដ្ឋ ដូច្នោះត្រូវធានាថា ប្រជាពលរដ្ឋគ្រប់រូបមានឱកាសចូលរួមបោះឆ្នោតដោយសេរីយ៉ាងពិតប្រាកដ និងដោយគ្មានការរើសអើងដោយសារនិន្នាការនយោបាយឡើយ។ លោក ប្រ៊ែដ អាដាម អះអាងថា លទ្ធផលនៃការបោះឆ្នោតឃុំ-សង្កាត់ឆ្នាំ២០១៧ នេះ ក៏បង្ហាញយ៉ាងច្បាស់ថា ការបោះឆ្នោតជាតិឆ្នាំ២០១៨ ខាងមុខ នឹងមានការប្រកួតប្រជែងគ្នាយ៉ាងស្វិតស្វាញបំផុត និងធ្វើការបោះឆ្នោតលើកក្រោយនេះសំខាន់ជាងពេលណាៗទាំងអស់ ដើម្បីអនុវត្តកំណែទម្រង់ចាំបាច់នៅកម្ពុជា។
លោកបន្តថា អង្គការសហប្រជាជាតិ និងប្រទេសម្ចាស់ជំនួយរបស់កម្ពុជា ទាំងអស់ ជាពិសេសសហភាពអឺរ៉ុប និងប្រទេសជប៉ុន ដែលធ្វើការងារដោយផ្ទាល់ជាមួយ គ.ជ.ប. គួរតែបញ្ជាក់ឱ្យច្បាស់ទៅលោក ហ៊ុន សែន និងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ថា ប្រសិនបើការបោះឆ្នោតជាតិឆ្នាំក្រោយនេះ ធ្វើឡើងក្នុងបរិយាកាសគំរាមកំហែងដូចគ្នានេះ ដូច្នោះការបោះឆ្នោតនោះ នៅតែគ្មានសេរី និងយុត្តិធម៌ឡើយ៕
No comments:
Post a Comment