អ្នកជំនាញ៖ អាស៊ាន អាចចរចា ជាមួយចិន ដោយគ្មាន អាមេរិក
វីអូអេ | ២២ សីហា ២០១៤
ភ្នំពេញ—សមាជិក អាស៊ាន នាពេលកន្លងមក តែង ចង់ភ្ជាប់ សហរដ្ឋអាមេរិក ក្នុងជម្លោះ សមុទ្រចិន ខាងត្បូង របស់ខ្លួន ជាមួយចិន ដើម្បីតុល្យភាព អំណាច សម្រាប់ការចរចា ប៉ុន្តែ ក្នុងកិច្ចប្រជុំកំពូលមួយ នាពេលថ្មីៗនេះ អាស៊ាន បានច្រានចោល សំណើមួយ របស់ប្រទេស មហាអំណាច មួយនេះ ដែលសុំឱ្យ ប្រទេស ទាំងអស់ ក្នុងសមុទ្រ ចិនខាងត្បូង បញ្ឈប់រាល់ សកម្មភាព វាតទីក្នុងតំបន់ជម្លោះ។
ការបដិសេធ នេះធ្វើឡើង ក្នុងកិច្ច ប្រជុំកំពូល នៃវេទិកាតំបន់ អាស៊ាន (ARF) ដែលបាន រៀបចំឡើង នៅប្រទេស ភូមា។
អ្នកវិភាគយល់ថាការទាត់ចោលនេះជាសញ្ញាមួយបង្ហាញថាអាស៊ានចង់ដោះស្រាយបញ្ហានេះក្នុងរង្វង់សមាជិកខ្លួននិងចិន ដោយមិនចាំបាច់ពឹងពាក់មហាអំណាចណាមួយមកពីខាងក្រៅ។
ក្នុងកិច្ចប្រជុំកំពូលនៃវេទិកាតំបន់អាស៊ានកាលពីថ្ងៃទី៩ខែសីហា លោករដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការបរទេសសហរដ្ឋអាមេរិក Jonh Kerry បានលើកសំណើមួយដោយទទូចឱ្យប្រទេសជម្លោះទាំងអស់ក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូងបញ្ឈប់រាល់សកម្មភាពវាតទីណាមួយនៅក្នុងតំបន់ជម្លោះ។
ARF ជាវេទិកាសន្តិសុខតំបន់កំពូលរបស់សមាជិកអាស៊ានទាំង១០ប្រទេសនិងមហាអំណាចផ្សេងទៀតដូចជា សហរដ្ឋអាមេរិក ចិន រុស្សី ជប៉ុន ឥណ្ឌា និងប្រទេសអូស្ត្រាលី។
លោកបណ្ឌិត Termsak Chalermpalanupap អ្នកស្រាវជ្រាវជាន់ខ្ពស់នៅវិទ្យាស្ថានសិក្សាអំពីអាស៊ីអាគ្នេយ៍ដែលមានមូលដ្ឋាននៅប្រទេសសិង្ហបុរី ថ្លែងនៅក្រោយសិក្ខាសាលាមួយនៅក្រុងភ្នំពេញកាលពីថ្ងៃព្រហស្បតិ៍នេះថា៖
«វាមានន័យថាអាស៊ាននិងចិនអាចបន្តធ្វើការជាមួយគ្នាសម្រាប់បញ្ហាសមុទ្រចិនខាងត្បូង។ យើងមិនត្រូវការយោបល់ពីមជ្ឈដ្ឋានខាងក្រៅនោះទេ។ យើងមានសេចក្ដីប្រកាសនៃក្រមប្រតិបត្តិសមុទ្រចិនខាងត្បូង(DOC)ហើយជាយន្តការសម្រាប់កសាងទំនុកចិត្ត។ នៅក្នុងកិច្ចប្រជុំរវាងរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសអាស៊ាននិងចិន ពួកគេក៏បានព្រមព្រៀងពន្លឿនការពិភាក្សាលើក្រមប្រតិបត្តិនៅសមុទ្រចិនខាងត្បូង ដើម្បីបង្កើនទំនុកចិត្តក្នុងចំណោមភាគីជម្លោះ ដើម្បីបញ្ចប់ភាពតានតឹងនៅសមុទ្រចិនខាងត្បូង ដូច្នេះខ្ញុំគិតថានេះគឺល្អគ្រប់គ្រាន់ហើយ មិនចាំបាច់មានគំនិតថ្មីចូលនោះទេ។»
លោក Termsak ធ្វើអត្ថាធិប្បាយបន្ថែមថាវាជាការលឿនពេកក្នុងការសន្មត់ថាការសម្រេចចិត្តរបស់អាស៊ាននេះ ជាសញ្ញានៃការធ្លាក់ចុះឥទ្ធិពលរបស់ប្រទេសមហាអំណាចយក្សមួយនេះក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍។
បើតាមប្រសាសន៍របស់លោក Le Luong Minh អគ្គលេខាធិការអាស៊ានដែលបានពន្យល់ប្រាប់កាសែតអន្តរជាតិReutersក្រោយពីកិច្ចប្រជុំនេះ មូលហេតុដែលរដ្ឋមន្ត្រីអាស៊ានមិនបានពិភាក្សាលើសំណើរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក ពីព្រោះខ្លួនមានផែនការដើម្បីកាត់បន្ថយការឈ្លានពានក្នុងដែនជម្លោះនេះដោយខ្លួនឯងហើយ។
សមុទ្រចិនខាងត្បូងជាទីតាំងភូមិសាស្ត្រនយោបាយដ៏សំខាន់មួយរបស់ពិភពលោកនិងជាចំណុចយុទ្ធសាស្ត្រពាណិជ្ជកម្មក្នុងតំបន់។ ទំនិញទំហំ៥លានលានដុល្លារបានឆ្លងកាត់សមុទ្រមួយនេះជារៀងរាល់ឆ្នាំ ហើយសមុទ្រដ៏ធំនេះក៏ជាប្រភពត្រីនិងធនធានរ៉ែនិងឧស្ម័នធម្មជាតិដែលមានតម្លៃមហាសាលផងដែរ។ ប្រទេសអាស៊ានចំនួន៥គឺវៀតណាម ហ្វីលីពីន ប្រ៊ុយណេម៉ាឡេស៊ីនិងឥណ្ឌូណេស៊ី និងចិន បានដណ្ដើមកាន់កាប់ចំណែករៀងៗនៅសមុទ្រនេះ។
អាស៊ាននិងចិនបានចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍រួមមួយនៅឆ្នាំ២០០២ ដែលគេស្គាល់ថាDOC ដើម្បីបង្ហាញពីឆន្ទៈនយោបាយក្នុងការអត់ធ្មត់និងជៀសវាងសកម្មភាពឈ្លានពានណាមួយនៅដែនសមុទ្រកំពុងមានជម្លោះនេះ។ ប៉ុន្តែចិននិងប្រទេសជម្លោះមួយចំនួនបានបំពានសេចក្តីប្រកាសនេះជាបន្តបន្ទាប់។
កាលពីខែឧសភាថ្មីៗនេះ ក្រុមហ៊ុនរុករកប្រេងចិនបានសង់ការដ្ឋានខួងប្រេងមួយនៅតំបន់ដែលវៀតណាមអះអាងថាជាតំបន់សេដ្ឋកិច្ចផ្ដាច់មុខរបស់ខ្លួន ដែលនាំឱ្យមានបាតុកម្មប្រឆាំងចិននៅវៀតណាមនិងជម្លោះការទូតរវាងប្រទេសទាំងពីរ។ ស្ថានភាពបានធូរស្រាលវិញបន្ទាប់ពីក្រុមហ៊ុននោះព្រមដកការដ្ឋានចេញវិញនៅខែកក្កដា។
លោក ពូ សុធីរៈ នាយកប្រតិបត្តិនៃវិទ្យាស្ថានខ្មែរសម្រាប់សហប្រតិបត្តិការនិងសន្តិភាព យល់ថាការទាត់ចោលសំណើរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកនេះដោយសារសមាជិកអាស៊ានមិនចង់ធ្វើឱ្យមានការរអាក់រអួលដល់ដំណើរការតាក់តែងក្រមប្រតិបត្តិសមុទ្រចិនខាងត្បូងដែលកំពុងស្ថិតក្នុងដំណាក់កាលនៃការចរចា។ ក្រមប្រតិបត្តិសមុទ្រចិនខាងត្បូងឬCOCដែលមានលក្ខណៈលម្អិតនិងផ្លូវច្បាប់ជាង DOC។
«ការចរចា ការពិភាក្សាក្នុងការតាក់តែងCOCដែលបានដំណើរការតាំងពីចុងឆ្នាំទៅនោះ អាស៊ានមិនចង់បង្កលក្ខណៈអ្វីនាំឱ្យរអាក់រអួល ជាពិសេសមិនចង់ឱ្យចិនមានអារម្មណ៍តានតឹងថែមទៀតចំពោះដំណើរការកំពុងបន្តទៅមុខ។»
បើតាមលោក ពូ សុធីរៈ ការចរចាផ្លូវការរវាងអាស៊ាននិងចិនក្នុងការតាក់តែងក្រមប្រតិបត្តិសមុទ្រចិនខាងត្បូងធ្វើឡើងចំនួនបីដងហើយចាប់តាំងពីចុងឆ្នាំ២០១៣មកម៉្លេះ ហើយការចរចានេះរំពឹងថានឹងត្រូវការពេលយូរទៀត។
លោកបណ្ឌិត ឈាង វណ្ណារិទ្ធ សាស្ត្រាចារ្យនៅសកលវិទ្យាល័យលីដ ប្រទេសអង់គ្លេសនិងជាអ្នកវិភាគម្នាក់ពន្យល់ថាក្នុងស្ថានភាពឥឡូវនេះ អាស៊ានមានការប្រយ័ត្នប្រយែងខ្ពស់សម្រាប់ចំណាត់ការណាមួយរបស់ខ្លួន ជៀសវាងប៉ះពាល់ដល់ការចរចាជាមួយចិន។
«សមាជិកអាស៊ានទាំង១០ហ្នឹងមិនចង់ឃើញមានការប្រឈមមុខគ្នាតឹងតែងខ្លាំងរវាងប្រទេសមហាអំណាចទៅលើជម្លោះសមុទ្រចិនខាងត្បូងហ្នឹងទេ ដូច្នេះយើងមានការប្រយ័ត្នប្រយែងខ្លាំងដើម្បីបន្តពង្រឹងការយល់គ្នាក៏ដូចជាមិត្តភាពរវាងសមាជិកអាស៊ាននិងចិន។ Code of Conduct គឺរវាងអាស៊ាននិងចិន មិនមែនអាស៊ានជាមួយអាមេរិក ឬជាមួយជប៉ុនទេ។ អញ្ចឹងភាគីសំខាន់គឺចិននិងអាស៊ានតែម្តង ហើយយើងមិនចង់ឱ្យមានការប្រឈមដាក់គ្នារវាងសហរដ្ឋអាមេរិកនិងចិនទេ។»
សហរដ្ឋអាមេរិកតែងចង់ឃើញសមុទ្រចិនខាងត្បូងជាដែននាវាចរណ៍អន្តរជាតិប្រកបដោយសន្តិភាព ប៉ុន្តែចិនតែងតែចោទប្រកាន់ថាការលើកឡើងនេះជាការជ្រៀតជ្រែកចូលកិច្ចការផ្ទៃក្នុងរបស់អាស៊ាននិងចិន។
លោកស្រី សឿង រ័ត្នឆវី រដ្ឋលេខាធិការក្រសួងការបរទេសកម្ពុជា ស្នើមិនធ្វើអត្ថាធិប្បាយណាមួយ ជុំវិញការច្រានចោលរបស់អាស៊ានលើសំណើរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកនេះទេ ប៉ុន្តែលោកស្រីបញ្ជាក់ថាកម្ពុជាតែងរក្សាជំហរអព្យាក្រឹត្យនៅក្នុងជម្លោះសមុទ្រចិនខាងត្បូងនេះ។
«យើងដឹងហើយថានៅក្នុងតំបន់យើងរាល់ថ្ងៃហ្នឹង វាមានសភាពការណ៍ប្រកួតប្រជែងយ៉ាងខ្លាំងរវាងពួកមហាអំណាចពីក្រៅតំបន់និងក្នុងតំបន់។ អញ្ចឹងទេខ្មែរយើងតែងតែដើរតួអព្យាក្រឹត្យ ខ្មែរយើងតែងតែដើរតួសំខាន់នៅក្នុងបញ្ហានយោបាយនិងសន្តិសុខក្នុងតំបន់។»
លោកស្រី សឿង រ័ត្នឆវី អះអាងថាកម្ពុជាចង់ឃើញភាគីជម្លោះទាំងអស់ក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូងដោះស្រាយបញ្ហានេះដោយសន្តិវិធី ត្បិតការបន្តខ្វែងយោបល់គ្នាធ្វើឱ្យរំខានដល់ស្ថិរភាពក្នុងតំបន់ក៏ដូចជាផលប្រយោជន៍ជាតិរបស់កម្ពុជា៕
No comments:
Post a Comment