Sam Rainsy: លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ សម្រាប់ ប្រជាជាតិយើង តម្រូវ ឲ្យដាក់បញ្ចូល ជនជាតិខ្មែរ នៅឯនាយសមុទ្រ ផងដែរ | Democracy for our nation must be inclusive of overseas Cambodians

 

២៤ កុម្ភៈ ២០១៦ / 24 February 2016

លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ សម្រាប់ ប្រជាជាតិយើង តម្រូវ ឲ្យដាក់បញ្ចូល ជនជាតិខ្មែរ នៅឯនាយសមុទ្រ ផងដែរ |  Democracy for our nation must be inclusive of overseas Cambodians

មតិ របស់ខ្ញុំ ចុះផ្សាយ ក្នុងកាសែត ភ្នំពេញប៉ុស្តិ៍ ថ្ងៃ២៤ កុម្ភៈ ២០១៦

ជម្រាប មកលោក និពន្ធនាយក៖

ខ្ញុំ សូម ធ្វើការ អត្ថាធិប្បាយខ្លះ ទៅលើអត្ថបទ មានចំណងជើង «នាយករដ្ឋមន្ត្រី អះអាង ថា, ខ្មែរ នៅក្រៅប្រទេស មិនអាច បោះឆ្នោត បានទេ» ដែលចុះផ្សាយ លើទំព័រកាសែត ភ្នំពេញប៉ុស្តិ៍ ថ្ងៃ១៧ កុម្ភៈ ២០១៦។

ការបោះឆ្នោត ដែលមាន លក្ខណៈ ប្រជាធិបតេយ្យ លើកដំបូង បង្អស់ នៅកម្ពុជា ដែលរៀបចំ ដោយអង្គការ សហប្រជាជាតិ កាលពីឆ្នាំ ១៩៩៣ ដោយប្រើប្រព័ន្ធ សមាមាត្រ ដូចគ្នា នឹងបច្ចុប្បន្ន នេះដែរ ក៏បានផ្តល់ លទ្ធភាព ឲ្យជនជាតិ ខ្មែរ នៅឯបរទេស អាចបោះឆ្នោត បាន ដោយបង្កើត ការិយាល័យ បោះឆ្នោត នៅតាម ការិយាល័យ អង្គការ សហប្រជាជាតិ ប្រចាំ ទីក្រុង ញូយ៉ក (សហរដ្ឋ អាមេរិក), ប៉ារីស (ប្រទេស បារាំង), ហ្សឺណែវ (ប្រទេស ស្វីស), និងកាន់បេរ៉ា (ប្រទេស អូស្ត្រាលី)។

ក្នុងឋានៈខ្ញុំ ជាសមាជិក ឧត្តមក្រុមប្រឹក្សា ជាតិ កម្ពុជា ក្រោមអធិបតីភាព សម្តេចព្រះ នរោត្តម សីហនុ, ខ្ញុំ បានពិភាក្សា ជាមួយ លោក Yasushi Akashi តំណាង ជាន់ខ្ពស់ អង្គការ សហប្រជាជាតិ អំពី ការរៀបចំ ការបោះឆ្នោត ពេលនោះ។  ខ្ញុំ បានស្នើ ឲ្យលោក Akashi បើកការិយាល័យ បោះឆ្នោត ច្រើនជាងនេះ ក្នុងពិភពលោក ជាពិសេស នៅក្នុងប្រទេស និងតំបន់ ដែលមាន ជនជាតិខ្មែរ រស់នៅច្រើន ជាងគេ (សហរដ្ឋ អាមេរិក, បារាំង, កាណាដា, អូស្ត្រាលី, និងញូហ្សែលែន)។  លោក Akashi បានឆ្លើយតប ចំពោះ សំណើរ របស់ខ្ញុំ ថា, អង្គការ សហប្រជា ជាតិ មិនមាន មធ្យោបាយ និងពេលវេលា គ្រប់គ្រាន់ទេ សម្រាប់ បើកការិយាល័យ បោះឆ្នោត លើសពីនេះ ឲ្យជនជាតិខ្មែរ នៅក្រៅប្រទេស, ប៉ុន្តែ ប្រទេស កម្ពុជា អាចធ្វើ ដូច្នេះបាន នាពេល អនាគត, គឺ នៅពេល ដែលប្រទេសយើង មានស្ថានទូត និងស្ថានកុងស៊ុល នៅតាម បណ្តាប្រទេស ដ៏ច្រើន ជុំវិញ ពិភពលោក។

ក្នុងនាម អង្គការ សហប្រជាជាតិ, លោក Yasushi Akashi យ៉ាងហោចណាស់ ក៏បានបញ្ជាក់ ជាគោលការណ៍ ថា, ជនជាតិខ្មែរ ទាំងអស់--ទោះ ជារស់នៅ ទីណា ក៏ដោយ-- គឺ មានសិទ្ធិ បោះឆ្នោត សម្រេច ជោគវាសនា នៃប្រទេសកំណើត របស់ខ្លួន, ហើយ អាជ្ញាធរ ត្រូវ ជួយសម្រួល ឲ្យពួកគេ មានលទ្ធភាព ប្រើប្រាស់ សិទ្ធនេះ យ៉ាងជាក់ស្តែង។

តាមគំនិត របស់លោក Akashi និងខ្លួនខ្ញុំផ្ទាល់, លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ត្រូវតែ, ហើយ ច្បាស់ជា នឹងដើរ ទៅមុខ សម្រាប់ ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ។  ប៉ុន្តែ នៅឆ្នាំ ២០១៦ នេះ, បើ យើង បែរក្រោយ មើលរយ:ពេល ២៣ឆ្នាំ កន្លងទៅ, យើង ពិតជាមាន ការសោកស្តាយ យ៉ាងខ្លាំង ដោយឃើញ លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ នៅប្រទេស កម្ពុជា បានដើរ ថយក្រោយ ត្រង់ចំណុចនេះ និងចំណុច ជាច្រើន ផ្សេងទៀត។

វា មិនមែន ជាបញ្ហា បច្ចេកទេស ទាក់ទង ទៅ នឹងប្រព័ន្ ធបោះឆ្នោត ដូចការ អះអាង របស់លោក នាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន នោះទេ។  កាសែត ភ្នំពេញប៉ុស្តិ៍ បានលើកឡើង យ៉ាងត្រឹមត្រូវ ថា, «មានប្រទេស ដទៃ ជាច្រើន រួមទាំង ប្រទេស ឥណ្ឌូនេស៊ី និងប្រទេស ក្នុងតំបន់ អឺរ៉ុប មួយចំនួន ដែលអនុវត្ត ប្រព័ន្ធបោះឆ្នោត សមាមាត្រ ដូចគ្នា នឹងប្រទេស កម្ពុជាដែរ, តែ ប្រទេស ទាំងនោះ បានផ្តល់សិទ្ធិ ឲ្យពលរដ្ឋគេ នៅក្រៅប្រទេស អាចបោះឆ្នោតបាន ដូចពលរដ្ឋគេ នៅក្នុងប្រទេស អញ្ចឹងដែរ។»

ដើម្បី កំណត់ ថា, តើ គួរភ្ជាប់ ជនជាតិខ្មែរ នៅឯនាយសមុទ្រ ទៅ នឹងមណ្ឌល បោះឆ្នោត ណាមួយ នៅប្រទេស កម្ពុជា, អ្នក រៀបចំ ការបោះឆ្នោត និងអ្នក ធ្វើសេចក្តីសម្រេច នៅប្រទេស កម្ពុជា អាចមើល រូបមន្ត ដែលប្រទេស អ៊ីតាលី និងបារាំង បានជ្រើសរើស។  ដើម្បី ផ្តល់សិទ្ធ បោះឆ្នោត ឲ្យប្រជាពលរដ្ឋគេ ដែលរស់នៅ ឯនាយសមុទ្រ, ប្រទេស ទាំងពីរនេះ បានបង្កើត មណ្ឌលបោះឆ្នោត ពិសេស និងអសនៈ សភា ពិសេស មួយចំនួន សម្រាប់ តំណាង ឲ្យប្រជាពលរដ្ឋគេ នៅក្រៅប្រទេស។

ដោយប្រើ រូបមន្ ស្រដៀងគ្នានេះ និងដោយគិត ពីចំនួន អ្នកបោះឆ្នោត សម្រាប់ អសនៈ នីមួយៗ នៅរដ្ឋសភា នៃព្រះរាជាណាចក្រ កម្ពុជា សព្វថ្ងៃ, ហើយ ដោយសំអាង លើចំនួន ជនជាតិខ្មែរ នៅឯនាយសមុទ្រ ដែលអាចមាន សិទ្ធបោះឆ្នោត, យើង អាចបង្កើត មណ្ឌលបោះឆ្នោត ពិសេស មួយចំនួន និងបង្កើត អសនៈ ពិសេស មួយចំនួន នៅរដ្ឋសភា ដូចតទៅ៖ 

- សហរដ្ឋ អាមេរិក, ៤ អសនៈ;
- បារាំង, ២ អសនៈ;
- អូស្ត្រាលី, ១ អសនៈ; 
- និងកាណាដា, ១ អសនៈ។

ទន្ទឹម នឹងគំនិតថ្មី និងការ ចង់យល់ដឹង បន្ថែម, លោក នាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន គួរ បង្ហាញផងដែរ អំពី ឆន្ទៈ នយោបាយ ចង់ឲ្យ លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ នៅកម្ពុជា ឈានទៅមុខ ដោយមាន ការបើកចំហរ ឲ្យកាន់តែ ទូលំទូលាយ ចំពោះ ជនជាតិខ្មែរ ដែលរស់នៅ ទូទាំង ពិភពលោក។

សម រង្ស៊ី
ប្រធាន គណបក្ស សង្រ្គោះជាតិ

DEMOCRACY FOR OUR NATION MUST BE INCLUSIVE OF OVERSEAS CAMBODIANS

Opinion as published in The Phnom Penh Post, February 24, 2016

WE ALL DESERVE TO BE HEARD

Dear Editor,

I would like to add a comment to the article titled "Voting abroad impossible: PM" as published in The Phnom Penh Post on February 17.

At Cambodia's first ever democratic elections organised by the United Nations in 1993 under the same proportional representation system as today, facilities were given to overseas Cambodians to take part in the vote with the establishment of polling stations at the UN's offices in New York, Paris, Geneva and Canberra.

As a member of Cambodia's Supreme National Council presided over by then Prince Norodom Sihanouk, I had discussions with the UN's top representative Yasushi Akashi about the organisation of those elections. I did ask him to open more polling stations worldwide, especially in countries and places where there are large Cambodian communities (US, France, Canada, Australia, New Zealand). His reply to my request was that there were limitations in means and time for the UN to set up more registration and polling stations outside Cambodia "but you will be able to do so in the future when your country has embassies and consulates all over the world."

In the name of the UN, Yasushi Akashi at least asserted the principle that all Cambodians, regardless of where they live, have the right – and should be given the facilities – to vote when it comes to deciding on the fate of their native country.

In his mind and mine, democracy should and would move forward for the Cambodian people. But now in 2016, looking 23 years back, we are saddened to see that democracy in Cambodia has instead moved backward on this point and many others.

It is not a matter of technicalities related to Cambodia' specific election system as argued by Prime Minister Hun Sen. As the Post rightly pointed out, "a vast string of other countries – including Indonesia and several European nations – operate under the [same] proportional representative system [as Cambodia and] yet extend the right to vote to their citizens abroad."

As for the determination of constituencies that Cambodian voters abroad would be associated with, our election organisers and decision makers could look at formulas recently adopted by Italy and France. These two countries have designed a number of special constituencies and special parliamentary seats to represent their citizens living abroad.

Using similar formulas and based on the average number of voters represented by each National Assembly seat, coupled with the number of potential Cambodian voters living overseas, the following new constituencies could be tentatively created for Cambodia's future national elections: US with four seats, France with two seats, Australia and Canada with one seat each.

More than creativity, Prime Minister Hun Sen needs to show the political will to make Cambodia's democracy move forward by first making it more inclusive.

Sam Rainsy
CNRP President
Opposition leader

សម រង្ស៊ី / Sam Rainsy
www.facebook.com/rainsy.sam.5